شن بازی درمانی، نوعی روش درمانی شناخته‌شده مبتنی بر روانشناسی سی.جی. جونگ برای کودکان و بزرگ‌سالان است که توسط روان‌درمانگر و معلم سوئیسی دورا کالف طراحی شده است. شن‌بازی درمانی به‌ویژه برای شناسایی و سازش با کشمکش‌های درونی که به‌صورت اضطراب و افسردگی بروز می‌کنند، همچنین نفوذ به اعماق شخصیت برای تجربه مستقیم خویشتن بسیار مفید است. شن‌بازی درمانی فضایی امن و محافظت‌شده‌ایجاد می‌کند که در آن پیچیدگی‌های دنیای درونی کشف‌شده و به‌منظور بهبود عاطفی در روان ادغام می‌شود.
شن بازی درمانی، این فرصت را برای کودک و بزرگ‌سال فراهم می‌کند که به‌جای گفتگو، احساسات و تجربیاتی را که غالباً غیرقابل‌دسترس‌اند یا بیان آن‌ها با کلمات دشوار است، به تصویر بکشند. فلسفۀ شن‌بازی درمانی تمایل طبیعی روان به بهبودی با ایجاد شرایط مناسب است. همانند بهبود آسیب‌های جسمانی در شرایط مفید، روان نیز به‌طور غریزی وقتی رها شود و آزادانه در محیطی امن عمل کند، تجلی می‌یابد. هدف شن‌بازی درمانی فعال کردن انرژی‌های شفابخش در عمیق‌ترین سطح روان با استفاده از مینیاتور و سینی شن و ماسه برای انعکاس دنیای درونی مراجعه‌کننده است. به‌واسطۀ این فعالیت نمادین و تجربه بازی آزادانه و خلاق، فرایندهای ناخودآگاه در این شکل سه‌بعدی قابل‌مشاهده می‌شوند. شن‌بازی درمانی یکی از معدود تکنیک‌های درمانی است که در آن نیازی به مهارت‌های کلامی برای درک عبارات روان‌شناختی نیست، ازاین‌رو به روشی بین فرهنگی در سرتاسر جهان تبدیل شده است.
کاربردهای شن بازی درمانی
شن‌بازی درمانی بخش عملی درمان‌های روان‌شناختی و نوعی روش درمانی قدرتمند است که به توان طبیعی ذهن برای بهبودی کمک می‌کند. مراجعه‌کننده در فضای امن و محافظت‌شده‌ای که توسط درمانگر آموزش‌دیده درزمینۀ شن‌بازی درمانی ارائه می‌شود، با استفاده از شن و ماسه، آب و اشیا کوچک، جلوه‌ای عینی از تخیل خود ایجاد می‌کند. به‌این‌ترتیب شن‌بازی درمانی به نشان دادن دنیای نمادین درونی فرد کمک می‌کند و مکانی را برای ابراز آن در یک فضای امن فراهم می‌کند.
شن‌بازی درمانی مسیری را برای مشاهده، اصلاح ناخودآگاه و ادغام آن در آگاهی فراهم می‌کند و ازاین‌رو باعث می‌شود زندگی به طریقی آگاهانه‌تر طی شود. تحقیقات عصبی زیست‌شناختی مرتبط از این واقعیت پشتیبانی می‌کند که خاطرات احساسی و تجربیات آسیب‌زا حسی همراه با تجارب حسی غیرکلامی مانند تصاویر، احساسات بدن و احساسات در سیستم لیمبیک و نیمکره راست مغز ذخیره می‌شوند.
درمان‌های غیرکلامی مانند شن‌بازی درمانی مؤثرترین راه برای دستیابی و رهاسازی این احساسات و تجربیات ناخودآگاه و انتقال آن‌ها به خودآگاه و فراهم کردن زمینۀ بهبودی آن‌ها است. شن‌بازی درمانی همچنین مسیری بصری و غیرکلامی برای رشد و تکامل روان فراهم می‌کند. شن‌بازی درمانی روشی مستقیم برای برقراری ارتباط درونی با خویشتن بزرگ‌تر است که کارل یونگ انسان‌ها را به آن ترغیب می‌کرد و آن را به‌عنوان گامی اساسی برای رشد روان‌شناختی سالم می‌دانست.
جلسات ماسه درمانی چگونه هستند
افراد تحت درمان به استفاده از اسباب‌بازی‌های مینیاتوری، مجسمه‌ها و اجسام در شن و ماسه به اختیار خود ترغیب می‌شوند درعین‌حال درمانگر فعل‌وانفعالات فرد را مشاهده و سپس تجزیه‌وتحلیل می‌کند. فرد تحت درمان می‌تواند آب را به ماسه اضافه کرده و مینیاتورها را با هر ترتیبی در سینی شن قرار دهد. طراحی سینی شن و ماسه توسط تخیل و ناخودآگاه آن‌ها هدایت می‌شود. نتیجه، جهان کوچک دنیای درونی آن‌ها است.
دنیای درون سینی شن و ماسه با نمادگرایی و استعاره بیان می‌شود و حتی ممکن است احساسی فوری برای شخص ایجاد نکند؛ اما فرد تحت درمان – حتی یک کودک – با کمک درمانگر می‌تواند رابطۀ بین خلق کردن بر روی شن و دنیای درونی خود را تشخیص دهد.
فواید شن بازی درمانی
بسیاری از کودکان به‌ویژه در هنگام مواجهه با آسیب روحی، بی‌توجهی یا سوء استفاده، قادر به بیان کلامی عاطفی نیستند. ماهیت غیرکلامی شن بازی درمانی و محیط آشنای شن و ماسه می‌تواند به کودکان در دستیابی به احساس راحتی و امنیت کمک کند. کودک با دستورالعمل‌های اندکی از طرف درمانگر، در بازی و پرورش بیان موقعیت‌های خود آزاد است. کودک احساس بازی مستقل را تجربه و بدون کمک درمانگر، اقدام به فرضیه‌سازی و تغییرات رفتاری می‌کند. این شیوۀ درمانی به‌صورت یک خروجی ارزشمند و قدرتمند برای کودکان و روشی هوشیارانه برای دست یافتن به تجربیات آسیب‌زای کودک است.
شن بازی درمانی همچنین در درمان کودکانی که مورد آزار و سوءاستفادۀ جنسی قرارگرفته‌اند، بسیار مفید است. چنین کودکانی اغلب از ترس آسیب دیدن یا حتی مرگ سکوت می‌کنند. هنگام مراجعه اغلب وحشت‌زده و بسیار مضطرب هستند. محیط آرام و تعاملی شن‌بازی درمانی اولین صحنۀ امنی را که برای حرکت به‌سوی بهبود نیاز دارند، برایشان فراهم می‌کند.
شن‌بازی درمانی در بزرگ‌سالان
هرچند شن‌بازی درمانی ممکن است کودکانه به نظر برسد، اما روشی قدرتمند و چندبعدی است که موجب رهایی و تحریک عاطفی افراد تحت درمان می‌شود. شن‌بازی درمانی در درمان بزرگ‌سالان مبتلا به آسیب‌های روحی که واکنش ضعیفی به سایر درمان‌ها نشان می‌دهند، می‌تواند مؤثر باشد. محیط شن‌بازی، فضایی عاری از تهدید را ایجاد می‌کند، فضایی که درمانگر با فرد تحت درمان برای تغییر موقعیت اشیاء مینیاتوری به‌عنوان نمادهایی از افراد و رویدادها مشارکت می‌کند. با تغییر در سطح نمادین، شخص این شجاعت و توانایی این تغییرات را در زندگی‌اش به دست می‌آورد. هرچند روند شن‌بازی درمانی ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها به طول بیانجامد، اما تنها در یک جلسه هم می‌توان شاهد تغییرات قابل‌توجهی بود.
این مقاله با عنوان «Sandplay therapy» در psychologytoday منتشر و در بهمن‌ماه ۱۳۹۹ در ایتراپی ترجمه گردید.
دیدگاه خود را درج کنید